Περί λογοκρισίας στην TV
Tου Πασχου Mανδραβελη/ pmandravelis@kathimerini. gr
Το άρθρο 15 του Συντάγματος, όπως αναθεωρήθηκε το 2000, προβλέπει ότι «η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο του κράτους... O άμεσος έλεγχος του κράτους, που λαμβάνει και τη μορφή του καθεστώτος της προηγούμενης άδειας, έχει ως σκοπό την αντικειμενική και με ίσους όρους μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων, καθώς και προϊόντων του λόγου και της τέχνης, την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας, καθώς και το σεβασμό της αξίας του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας.»
Η διατύπωση αυτού του άρθρου πάσχει από την ασθένεια της συνταγματικής αναθεώρησης του 2000: την προχειρότητα. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι δεν αναθεωρήθηκε η προηγούμενη παράγραφος του άρθρου 15 που προβλέπει «οι προστατευτικές για τον Τύπο διατάξεις δεν εφαρμόζονται στον κινηματογράφο, τη φωνογραφία, τη ραδιοφωνία, την τηλεόραση και κάθε άλλο παρεμφερές μέσο μετάδοσης λόγου ή παράστασης.» Οπως είναι διατυπωμένο το άρθρο και σε συνδυασμό με το άρθρο 14 μπορεί να οδηγήσει σε παράλογες καταστάσεις. Ενα θεατρικό έργο μπορεί να λογοκριθεί αν παιχθεί, αλλά όχι αν τυπωθεί σε βιβλίο. Οι στίχοι ενός τραγουδιού μπορούν να ψαλιδιστούν αν είναι να αποτυπωθούν σε δίσκο, αλλά όχι αν δημοσιευτούν σε μια εφημερίδα. Μια φωτογραφία μπορεί να δημοσιευτεί στον Τύπο, αλλά όχι και στο Ιnternet.
Παραλογισμός; Απόλυτος, διότι ο συνταγματικός νομοθέτης δεν έχει ξεκαθαρίσει τη νομιμοποιητική βάση της παρέμβασης του κράτους στη ραδιοφωνία και την τηλεόραση.
Ο άμεσος έλεγχος του κράτους επί των ραδιοτηλεοπτικών προϊόντων δεν εδράζεται στην κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης. Με την ίδια λογική «κοινωνική αποστολή» έχει και το βιβλίο και η τέχνη και ο Τύπος, το προϊόν του οποίου δεν δεχόμαστε ποτέ να ελεγχθεί από το κράτος. Αν η αιτιολόγηση είναι κάποια απροσδιόριστη «κοινωνική αποστολή» τότε έχει δίκιο ο κ. Ευαγγελάτος να αναρωτιέται γιατί το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο (ΕΣΡ) βάζει πρόστιμα μόνο στα κανάλια και όχι στις εφημερίδες.
Ενα δημοκρατικό καθεστώς νομιμοποιείται να ελέγξει την διακίνηση προϊόντων του πνεύματος μόνο όταν αυτή γίνεται διά των ραδιοκυμάτων. Κι αυτό όχι γιατί υπάρχει κάποια ιδιαίτερη κοινωνική αποστολή –την οποία ουδείς γνωρίζει– ούτε διότι το ραδιόφωνο και η τηλεόραση μπαίνει σε κάθε σπίτι. Ο έλεγχος και τελικά η λογοκρισία νομιμοποιείται στη βάση των κοινών μας περιουσιακών δικαιωμάτων επί των συχνοτήτων.
Επειδή οι συχνότητες είναι περιορισμένες –δηλαδή, αποτελούν πραγματικά φυσικό ολιγοπώλιο– δεν μπορούν να ιδιωτικοποιηθούν. Παραχωρούνται σε κάποιους για να μεταδώσουν το περιεχόμενό τους, αλλά η ιδιοκτησία παραμένει στην κοινωνία. Αυτή, διά του ΕΣΡ έχει λόγο στο πώς χρησιμοποιούνται. Σε αντίθεση με τον Τύπο, τη φωνογραφία, τον κινηματογράφο, το βίντεο, το Διαδίκτυο που χρησιμοποιούν αποκλειστικά δικά τους μέσα για τη μετάδοση. Η μόνη αναλογία στον φυσικό χώρο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί –χωρίς να είναι απολύτως ακριβής– είναι η διαφορά διαμερισμάτων και κοινόχρηστων χώρων μιας πολυκατοικίας. Στο σπίτι του καθένας μπορεί να κρεμάσει όποιο έργο τέχνης θέλει. Στους κοινόχρηστους χώρους τα έργα που θα μπουν πρέπει να έχουν, αν μη τι άλλο, τη συναίνεση όλων των ενοίκων.
Με λίγα λόγια η νομιμοποίηση της παρέμβασης του ΕΣΡ δεν εδράζεται στο περιεχόμενο των μηνυμάτων (αυτό πρέπει να διαμορφώνεται ελεύθερα), αλλά στην ιδιοκτησία του μέσου μετάδοσής των, δηλαδή των ραδιοσυχνοτήτων. Κι αυτό απαντά στο ερώτημα των παραθύρων: γιατί εμάς κι όχι τον Τύπο...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου